Թիւ 63 - ԽԱՐՈՅԿ ՈՒ ՑՏԵՍՈՒԹԵԱՆ ԵՐԳ

 

Խարոյկը անտառի ծառերը կը պոկէ իրենց արմատներէն եւ Սասնայ Դաւիթի պէս զանոնք կը ճօճէ հա կը ճօճէ։

Շուքի վերածուած տերեւները մերթ կը կարմրին, ինչպէս քաղցրօրէն շիկնած ամօթխածութիւն, մերթ կը նոյնանան մութին հետ, մինչ խարոյկը կը վառէ երկինքի փէշերը։

Խարոյկէն հեռու ամէն ինչ խաւար է, խորհրդաւորութիւն, սարսափ, ինչ որ հեռակայ առեղծուած։ Թերեւս ա՛յդ իսկ է պատճառը, որ մարդիկ կարելի չափով կը մօտենան անոր, խարոյկին, որպէսզի տաքնան՝ թէկուզ այրելո՛ւ չափ, ու լուսաւորուին՝ թէկուզ կէսօրուան արեւու ճառագայթներու խայթոցի՛ ուժգնութեամբ։

Խարոյկը այնքան քաշողական ուժ ունի, որ խենթացած տղաք կը ցատկեն անոր վրայէն, կարծես բոցերուն հետ նոյնանալու համար, եւ հարա-հրոցով կը հասնին միւս կողմ ու հաճոյքով կը փշրեն խանձուած մազ ու աղուամազ։

Զուր չէ, որ մեր նախահայրերը պաշտած են կրակը որպէս Աստուած։

Ահա խարոյկը, զոր վառեցին մեր տղաքը ու կ’արծարծեն այնքան խանդավառօրէն։

Ահա խարոյկը, որ ունի հեթանոս մեր հայրերու տարիքը եւ որ անշէջ է մնացած մինչեւ այսօր, որովհետեւ մինչ տեղ մը մոխրացած են կրակէ լեզուները, այլ տեղ ճարճատա՛ծ են այդ կրակէ լեզուները աւելի՛ անհեղօրէն, ու անոր շուրջ ահաւասիկ հիմա համազգեստաւորներ կը ծափեն, կը ճչան, կը պոռան, կը բացագանչեն, կը սուլեն, կը պարեն, կը շարժին, կը շարժեն, կը խնդան, կը քրքջան, խելահեղօրէ՜ն, անսահմանօրէ՜ն, վերացեա՛լ մաքրամաքրութեամբ։

Ուրուականներ են ասոնք, խարոյկի տղաքը, որոնք կը վառեն ինչ որ կը մարի, որոնք կը յաւերժացնեն ինչ որ թերեւս դատապարտուած է մահուան, որոնք մոխիրներու տակէն պահուած կայծ ու բոց կը յայտնաբերեն եւ որոնք քրիստոնեայ հեթանոսներ են, ինչպէս Էջմիածնայ Խորան։

Անոնք, խարոյկի տղաքը, աշխարհի բոլոր կողմերէն եկած են հոս՝ որպէս պատգամաբեր, որպէս ներկայացուցիչ, որպէս նոր օրերու ասուն կռունկ եւ, նոյնացած իրենց արմատներուն,- որ ըսել է իրենց նախահայրերուն,- գիշերային ոգիներու հետ կը շրջին անտառով մէկ։

Խարոյկի տղաքը կը նոյնանան իրարու մինչ կը ծերանայ խարոյկը ու կը յոգնին, կը ծալապատկուին բոցերը։

Ա՛յս է ան, որուն սկաուտները այնքան պարզօրէն խարուկահանդէս կþըսեն։

Սակայն խարոյկէն ու խարուկահանդէսէն վեր են իրենք՝ սա արենոյշ-սկաուտները, որոնք տարի մը Փարիզը, տարի մը Աթէնքը ու այս տարի, վայրկեանի մը համար, Լոնտո՛նը ըրին Սփիւռքի մայրաքաղաք, բոլո՛րն ալ սիրուն ոստաններ. բայց կարօտով երգեցին միաժամանակ միւսը, յաւերժականն ու անփոխարինելին, անկրկնելի՛ն. «Երեւա՛ն դարձար, իմ Էրեբունի՜»...

Խարոյկի տղոց համար այս պայմանական միացումը երջանկութիւն պարգեւեց, բայց բոցերու մահը յիշեցուց, որ ա՛լ պէտք է աղօթել «Ցտեսութեան երգ»ը։

Ու տխրութիւնը բազուկներու շղթայ դարձաւ, հեզաճկուն իրանները քովէ քով սկսան երերալ ու հարցականը, որպէս պաղատանք, երկինքը լեցուց։

- Արդեօք պէ՞տք է, որ հեռանանք ու զիրար մոռնանք...

Տխո՛ւր հնչեց «Ցտեսութեան երգ»ը։ Խումբը նոր զգաց, որ կը սիրէ խումբը, խմբականը ու, երկրպագող դիրքով, տխրութեան շղթան երդուեցաւ.

- «Ցտեսութիւ՛ն մըն է միայն, միայն ցտեսութիւն»...

Մարդկայինն ու ազգայինը խառնուեցան իրարու, աչքեր տամկացան. արցունքը մարգարտացաւ այտերու վրայ ու գրկընդխառնումը երկարեցա՜ւ, երկարեցա՜ւ, մինչեւ որ յաջորդ առաւօտ Լոնտոնէն օդանաւերը բռնեցին աշխարհի բոլոր կողմերու ուղղութիւնը, սակայն ոչ մէկը այն՝ որ պէտք էր, այն որուն համա՛ր էր մանաւանդ խարոյկն ու ցտեսութեան խոստումը, աղօթքը, երգը։

- Ցտեսութիւ՛ն մըն է միայն, միա՛յն ցտեսութիւն, Հայաստա՛ն...

Տարածենք